Bij bedrijfsoverdracht speelt de emotie een grote rol van betekenis. Dat klinkt erg ‘soft’. En misschien ook minder wetenschappelijk. Vaak worden emotionele aspecten daarom in het proces van verkoop van de onderneming veronachtzaamd. De focus is meer op de harde en feitelijke ’techniek’: de financiële, juridische en fiscale kanten van bedrijfopvolging.
Emotie en gevoel hebben bij bedrijfsoverdracht echter een grote -en vaak onderschatte- invloed. En die invloed kan nadelig uitwerken. Zeker bij bedrijfsoverdracht van ondernemingen in het MKB segment. Want emotionele aspecten beïnvloeden het rationele denken. Ze dreigen de keuzes van de MKB ondernemer in negatieve richting te beïnvloeden.
En zo levert de verkoper van een bedrijf en/of de koper en/of de overgedragen onderneming onnodig al snel veel te veel in. Bij verkoop van ondernemingen moeten emotionele aspecten daarom de juiste aandacht krijgen. Want als het gevoel de gemaakte keuzes domineert, dan wordt op de fiscale, juridische en bedrijfseconomische aspecten ingeleverd. Vervelend en onnodig!
Rationele aspecten
Als voorbeeld de onderneming van Piet: ROS BV. ROS repareert en onderhoudt scheepslieren voor de binnenvaart. Piet is wel wat op leeftijd. En Piet kwakkelt in toenemende mate met zijn gezondheid: pijnlijke artrose in heupen en knieën. Piet wil zijn bedrijf verkopen. Veel langer doorgaan is eigenlijk -rationeel gezien- voor Piet onverantwoord.
Piet overweegt zijn onderneming overdragen aan Klaas. Klaas heeft op hetzelfde industrieterrein een machinefabriek voor de bouw en onderhoud van machines voor de agrarische sector. Qua kennis en vaardigheden eenzelfde onderneming. Klaas vindt het marktbereik van zijn bedrijf te kwetsbaar. Hij signaleert al jaren krimp in het agrarische segment. De strategische koop past prima in zijn lange termijn visie. En rationeel gezien is hier 1 + 1 = 3.
Emotionele aspecten
Voorgaande casus is -rationeel gezien- erg duidelijk en overzichtelijk. Maar emotioneel gezien zeer zeker veel complexer. De voorgenomen bedrijfsoverdracht raakt een groot aantal gevoelige snaren bij diverse individuen. En wellicht niet allemaal met een -rationeel gezien- wenselijk gevolg:
- Op de eerste plaats Klaas zelf. Klaas kent Piet van de biljartvereniging. Ze hebben een goede persoonlijke band met elkaar. Ze gunnen elkaar het bedrijfsmatige succes in de toekomst. Zo is Klaas misschien wel (onterecht) bereid om voor de onderneming meer te betalen dan bedrijfseconomisch verantwoord zou zijn;
- Het personeel van ROS BV kijkt met wat zorgen naar de bedrijfsoverdracht. Wat betekent dat voor hun positie? Zeker voor de meewerkend voorman Arjan. De consequentie zou kunnen zijn: verlies van zijn status en macht en positie in de nieuwe opzet. Hier dreigt loyaliteit te verdampen. Met als gevolg: nadelige bedrijfseconomische consequenties;
- Maar ook het personeel van het bedrijf van Klaas ontwikkelt zorgen. Want de integratie van het succesvolle bedrijf zal ook mogelijk hun consequenties hebben voor de -hen vertrouwde- werkwijzen. De onrust zal mogelijk leiden tot een lagere arbeidsproductiviteit. Hopelijk van tijdelijke, maar misschien wel van blijvende aard;
- De klanten van ROS BV krijgen te maken met een andere situatie. Dit geldt vooral voor de kleinere zelfstandige schippers. Die kennen Piet al reeds meer dan twintig jaar. Zij hebben een sterke persoonlijke band. En zij weten dat Piet betrouwbaar is: goede kwaliteit tegen een betaalbare prijs en geen gezeur. Op Piet kunnen zij bouwen. En kunnen zij dat dadelijk ook wel aan Klaas toevertrouwen? Of moeten ze toch maar eens omzien naar een concurrente aanbieder? Commercieel gezien dreigt een serieuze leegloop;
- En Piet zelf? Piet geniet dag in dag uit van zijn rol in zijn onderneming: het dagelijkse gedoe en de uitdagingen. Door zijn inbreng komen de zaken toch altijd weer op zijn pootjes terecht: de reparaties zijn steeds op tijd gereed en tegen acceptabele kosten. Piet maakt zich ook wel een beetje zorgen over zijn onderneming na de overdracht. Zijn creativiteit en werklust worden vast gemist, vermoed hij. Als hij dadelijk zijn kruisje bij zijn naam op de LOI moet zetten gaat hij misschien een vertragingstactiek ontwikkelen. Motieven komen boven water die een bedrijfsoverdracht in de weg staan. Iets wat -rationeel gezien- onwenselijk is;
- En Agnes, de vrouw van Piet is actief als AC (activiteitencoördinator) van de plaatselijke Vrouwenvereniging. En ook gaat Agnes helemaal op het vrijwilligerswerk: om kwetsbare mensen weer een plek te geven in de maatschappij. Zij is er eigenlijk (nog) niet aan toe om tijd in haar agenda te maken. Tijd om iets met Piet te gaan ondernemen. Laat staan dat ze ideeën of plannen heeft om een gezamenlijke toekomst in te vullen. Dat helpt Piet zo niet om de juiste overwegingen te maken;
Tot zover wordt duidelijk dat in een -rationeel gezien overduidelijke situatie- emotionele aspecten bij bedrijfsoverdracht contraproductieve (nadelige) werking kunnen hebben. Het eindresultaat bij bedrijfsoverdracht dreigt dan minder gunstig uit te pakken. Onwenselijk en onnodig!
Bedrijfsoverdracht
Bij bedrijfsoverdracht spelen een aantal dingen. Het is goed om hier uitvoerig en regelmatig bij stil te staan.
Bij de verkoper speelt dat bedrijfsoverdracht een nieuw stadium van zijn bestaan inluidt. Hij betreedt de laatste fase van zijn leven: het loslaten van alles wat waarde en toekomst had. Dit houdt in zekere zin de erkenning in van de sterfelijkheid van zijn bestaan. Ook speelt de tegenzin om afstand te doen van macht hebben over en sturing geven aan zaken die in de beleving van de ondernemer zwaar tellen en wegen. Daarnaast speelt bij de bedrijfsoverdracht dat de overdrager een stuk identiteit verliest. Was hij daarvoor DGA en ondernemer? Nu moet hij in de maatschappij een nieuwe positie en rol zoeken, kiezen en spelen. Een ander aspect dat meespeelt is dat ondernemers knokkers en doorzetters zijn. Ze hebben iets ‘moois’ op de wereld gezet. En dat fraaie resultaat verdient vooral ook een goede toekomst. Kopers en voortzetters worden daarom extra kritisch bekeken. En niet altijd tegen -objectief gezien de juiste- maatstaven afgemeten. Hier komt mogelijk ook jaloezie op de verworven rol van de koper om de hoek kijken. Begrijpelijk maar vervelend. Al met al: emotioneel gezien voor de verkoper geen makkelijke opgave.
Voor werknemers speelt de onzekerheid over de toekomst een rol. Welke beleid gaat de nieuwe directie voeren? Welke gevolgen heeft dat voor hun rol, positie en status binnen de onderneming? En zeker geldt dat wanneer de werknemer een goede en persoonlijke band met de verkoper heeft. Hoe zal zijn toekomst er gaan uitzien? Wanneer dit niet tijdig wordt erkend en besproken zullen waardevolle werknemers wellicht zich gaan verliezen in lijdelijk verzet.
Voor afnemers en toeleveranciers speelt het zelfde. Een nieuwe directie zet wellicht de relatie op zijn kop. Wat gaat dat betekenen voor de zakelijke verhoudingen en continuïteit?
In de privé sfeer speelt vooral de partner een belangrijke rol. Wanneer de partner actief meedraait in de onderneming moeten beiden een nieuwe positie en rol in de maatschappij verwerven. De bedrijfsoverdracht heeft onmiddellijk invloed op haar/zijn dagelijkse privé planning en activiteiten. De tijd en ruimte moet nu gaan worden gedeeld met de verkoper/overdrager. Kan daar de emotionele ruimte voor worden gemaakt?
Al met al is bedrijfsoverdracht ook emotioneel een complex thema. Wanneer de aspecten onvoldoende aandacht krijgen ontstaan bedrijfsmatige knelpunten. Onwenselijk en onnodig!
©BBO&F