Fiscale aspecten activa passiva transactie versus aandelentransactie

activa passiva transactieBij bedrijfsovername spelen diverse fiscale aspecten. In de praktijk van bedrijfsoverdracht kunnen koper en verkoper (partijen) kiezen voor een activa passiva transactie of een aandelentransactie. Dat zijn totaal verschillende manieren van bedrijfsoverdracht. Veel gehoorde begrippen zijn de aandelenfusie, bedrijfsfusie en juridische fusie. De fiscale behandeling van de verschillende vormen van bedrijfsoverdracht leidt tot een verschillende belastingheffing. Onder bepaalde omstandigheden kan onmiddellijke belastingheffing worden uitgesteld.

De juridische vorm van de bedrijfsovername heeft invloed op de waardebepaling. Dat is het gevolg van verschillende fiscale aspecten van belastingheffing. Bij een activa passiva transactie ontstaat een winstbelasting (of: vennootschapsbelasting). Bij een  aandelentransactie ontstaat een heffing aanmerkelijk belang, de zogenaamde AB heffing. Maar mogelijk vrijgesteld binnen een holdingstructuur vanwege de deelnemingsvrijstelling.

Zowel juridisch, fiscaal als bedrijfseconomisch zijn er grote verschillen tussen een activa passiva transactie en de aandelentransactie. Hier wordt ingegaan op de fiscale aspecten heffing vennootschapsbelasting bij bedrijfsovername. Deze heeft indirect bedrijfseconomische gevolgen: de waardebepaling van de onderneming. En dus de gevolgen voor de onderhandelingen tussen koper en verkoper de koopprijs.

In essentie zijn –juridisch gezien- de activa passiva en aandelentransactie totaal verschillend. Ter illustratie het bedrijf van Piet: ROS BV. ROS BV is actief met de reparatie en onderhoud van scheepslieren.

aandelentransactieStel Piet houdt de aandelen via een houdstermaatschappij Piet Holding BV. En Piet wil zijn bedrijf verkopen.De uitgangssituatie is dan als hiernaast.

Bij een activa passiva transactie verkoopt ROS BV de onderneming (lees (een deel van) de bezittingen ofwel de activa en of de schulden ofwel de passiva) aan een koper. De verkoper is dan ROS BV en het verkochte zijn dan de activa en/of passiva van ROS BV.

Bij een aandelentransactie verkoopt Piet Holding BV de aandelen in ROS BV aan een koper. De verkoper is dan Piet Holding BV en het verkochte zijn dan de aandelen in ROS BV.

Naast fiscale aspecten zijn de overwegingen deels ook juridisch bepaald. Zie de juridische aspecten activa passiva versus aandelen transactie. Maar ook fiscale en daarmee samenhangende gevolgen voor de waardebepaling tellen mee. Als illustratie het bedrijf van Piet, ROS BV.

Aandelentransactie

De intrinsieke waarde is €55.000. De waarde van de aandelen van ROS BV werd door de overnameadviseur en waarderingsdeskundige vastgesteld op €127.000. Dit volgens de Discounted Cashflow methode bij een WACC van 9,5%. Stel dat Klaas (koper) en Piet een verkoopprijs voor de aandelen overeenkomen van €105.000. Dan is er sprake van een goodwillbetaling van €105.000 -/- €55.000 = €50.000.

Dit bedrag betaalt Klaas extra voor de aandelen omdat het bedrijf ROS BV van Piet kasstromen genereert die een hogere marktwaarde vertegenwoordigen dan de intrinsieke waarde.

Klaas wil echter geen aandelentransactie doen maar een activa passiva transactie. De omvang van de goodwill, €50.000, vind hij wel OK. Dus die wil hij ook betalen.

We roepen nog even in herinnering de balans van ROS BV eind 2012.

Balans ROS BV
2012
ACTIVA
Machines en installaties
€ 110.000
Voorraden
€ 32.000
Debiteuren
€ 44.000
Overige vorderingen
€ 4.000
Rekening courant
TOTAAL
€ 190.000
PASSIVA
Eigen vermogen
€ 55.000
Lening bank 10 jaar
€ 100.000
Rekening courant
€ 10.000
Crediteuren
€ 20.000
Overige schulden
€ 5.000
TOTAAL
€ 190.000

Activa passiva transactie

Klaas stelt voor om de machines en installaties en de voorraden te kopen voor totaal van €110.000 plus €32.000. En daarbij ook de €50.000 voor de goodwill. In totaal betaalt Klaas (of een door hem opgerichte werk BV) €192.000.

Het bedrijf van Piet, ROS BV, ontvangt dan die €192.000. Daarnaast int ROS BV de openstaande debiteuren en de overige vorderingen (totaal €48.000) en lost de bank af (lening en rekening courant), totaal €110.000 en betaalt de crediteuren en de overige schulden, totaal €25.000.

Per saldo ziet dat er dan zo uit voor ROS BV:

Verkoopopbrengst Klaas
Machines en installaties
€ 110.000
Voorraden
€ 32.000
Goodwill
€ 50.000
Totaal te ontvangen van Klaas
€ 192.000
Verder
Debiteuren
€ 44.000
Overige vorderingen
€ 4.000
Totaal ontvangsten
€ 240.000
Af:
Bank
€ 110.000
Crediteuren en overig
€ 25.000
Totaal uitgaven
€ 135.000
Saldo ontvangsten
€ 105.000

Belastingheffing

Tot zover lijkt het prima. Echter de Belastingdienst (fiscus) klopt nu bij ROS BV aan. Wat is er namelijk gebeurd? ROS BV heeft in totaal voor €142.000 aan activa verkocht. Maar ROS heeft daar €192.000 voor gekregen. Er is dus een verkoopwinst gemaakt van €50.000: de goodwill. En de fiscus legt ROS BV een belastingheffing vennootschapsbelasting op van 20% * €50.000 is €10.000. En dat vindt Piet niet zo fijn. Zijn werk BV ROS BV krijgt nu per saldo na aftrek van de vennootschapsbelasting maar € 95.000. En dus een goodwill van €40.000, €10.000 minder!

Als Piet nu niet akkoord was gegaan met een activa passiva transactie maar voet bij stuk had gehouden en de verkoop door een aandelentransactie had gedaan, dan had hij €105.000 voor de aandelen ontvangen. Dan was er fiscaal niets gebeurd. Piet Holding BV had deze verkoopprijs onbelast gekregen (deelnemingsvrijstelling).

Je zou nu kunnen denken: in de situatie van een activa passiva transactie zit de verkoopopbrengst in ROS BV en bij een aandelentransactie in Piet Holding BV. Maar dat maakt fiscaal niets uit. ROS BV kan onbelast de verkoopopbrengst overbrengen door een dividenduitkering (en een liquidatie van ROS BV) naar Piet Holding. Dan zit het geld ook in de Holding BV.

Goodwill

Als ROS BV dus geen hogere goodwill krijgt in geval van een activa passiva transactie, dan wordt Piet benadeeld. Piet zal stellen: ik wil per saldo (en netto) het zelfde ontvangen in de situatie van een activa passiva transactie ten opzichte van een aandelentransactie. Klaas moet het fiscale verschil bijleggen.

De hogere prijs van de goodwill, zou, volgens Piet moeten zijn: 1 / (1 – f). Hierin is f het percentage van de vennootschapsbelasting, in geval van ROS BV: 20%. De goodwill moet dan niet worden €50.000 maar worden €50.000 / (1-20%) = €62.500. Dan wordt ROS BV ‘fiscaal gecompenseerd”.

Het plaatje voor Piet is dan

Verkoopopbrengst Klaas
Machines en installaties
€ 110.000
Voorraden
€ 32.000
Goodwill
€ 62.500
Totaal te ontvangen van Klaas
€ 204.500
Verder
Debiteuren
€ 44.000
Overige vorderingen
€ 4.000
Totaal ontvangsten
€ 252.500
Af:
Bank
€ 110.000
Crediteuren en overig
€ 25.000
Totaal uitgaven
€ 135.000
Af: vennootschapsbelasting 20% over 62.500
€ 12.500-
Saldo ontvangsten
€ 105.000

Zo is de netto opbrengst voor ROS BV weer netjes €105.000

Fiscale aspecten

Wat is zijn nu de gevolgen voor Klaas?

Als Klaas de koop toch had kunnen doen via een activa passiva transactie had Klaas op zijn openingsbalans het volgende aangetroffen. We gaan hierbij uit dat Klaas een Werk BV opricht waarin hij (direct of via een holding Klaas Holding BV) aandelen houdt.

De openingsbalans van Klaas Werk BV is dan:

Openingsbalans Klaas Werk BV
Activa
Goodwill
€ 50.000
Machines en installaties
€ 110.000
Voorraden
€ 32.000
Totaal
€ 192.000
Passiva
Eigen en vreemd vermogen
€ 192.000

Het eigen en vreemd vermogen is aangetrokken om de koop van de goodwill, de machines en installaties en de voorraden te doen. We laten hier even in het midden hoeveel eigen vermogen en hoeveel vreemd vermogen wordt ingebracht.

Klaas Werk BV heeft nu in goodwill geïnvesteerd. Deze staat op de balans. De fiscus staat toe dat Klaas BV hierop gaat afschrijven. Dat geeft dus een vermindering van de vennootschapsbelasting (stel 20%) over de komende jaren van 20% x €50.000 is €10.000. Het is dus eigenlijk zo dat Klaas Werk BV minder dan de beoogde goodwill betaalt. Daarom is het ook redelijk te verlangen dat Klaas (via zijn Klaas Werk BV) meegaat in het denken van Piet. Namelijk dat er nu bij een activa passiva transactie meer betaald moet en kan worden. Als Klaas Werk BV inderdaad nu €12.500 meer betaalt voor de goodwill, dus in totaal de eerder genoemde €62.500, dan is door het fiscale voordeel (20% over de €62.500 =) €12.500 de netto koopsom dus netjes weer €50.000 voor de goodwill.

Echter Klaas is niet helemaal gelukkig met deze redenering. Hij zal die hogere goodwill moeten betalen en dus meefinancieren. En dat zal met duur eigen vermogen moeten, bijvoorbeeld 15%. Want banken financieren wel machines, installaties en voorraden…… maar geen goodwill.

Klaas Werk BV moet dus nu extra €12.500 op tafel leggen en het voordeel komt verspreid over de komende 10 jaar binnen.

Het extra netto voordeel per jaar over de komende 10 jaar voor Klaas Werk BV is dus 20% * €62.500 / 10 = €1.250. En contant gemaakt (tegen 15%) is dat voordeel geen 10 * €1.250 = €12.500 maar slechts € 6.270.

Klaas Werk BV moet dus- volgens Piet- €12.500 op tafel leggen. Maar geniet daardoor maar een voordeel van € 6.270. Klaas zal wel iets extra willen betalen, maar zeker niet de volle €12.500 extra.

In de praktijk zullen partijen elkaar vinden in een tussenoplossing, bijvoorbeeld een goodwill van € 60.000. Dan komt Piet niet helemaal aan de netto verkoopopbrengst voor de goodwill van €50.000: Hij moet namelijk over de €60.000 €12.000 belasting betalen. De netto ontvangst voor de goodwill is dan €48.000, €2.000 minder.

Andersom geniet Klaas Werk BV wel een extra belastingvoordeel. Maar de contante waarde daarvan is minder dan de extra investering die Klaas Werk BV moet doen.

Samengevat fiscale aspecten

  1. Een aandelentransactie is gunstig voor de verkoper. Hij heeft dan geen belaste winst voor de vennootschapsbelasting. In een activa passiva transactie moet de verkoper (voor de vennootschapsbelasting) afrekenen over de goodwill;
  2. Een activa passiva transactie aandelentransactie is gunstig voor de koper. De goodwill komt dan op zijn balans. Hierover kan hij afschrijven wat hem een fiscaal voordeel oplevert;
  3. De verschillende voor- en nadelen tussen de verschillende vormen van overdracht leiden in de praktijk naar een verschillende koopsom. Bij een activa passiva transactie wordt veelal een hogere prijs bedongen;
  4. Fiscaal gezien is een aandelentransactie het meest gunstig. Er vindt dan voor de vennootschapsbelasting geen afrekening plaats. Maar er kunnen doorslaggevende redenen zijn (zie bijvoorbeeld juridische aspecten) om toch voor een activa passiva transactie te kiezen.

Slotopmerking

Genoemd wordt dat er toch een fiscale afrekening moet plaatsvinden wanneer Piet zijn aandelen in privé houdt en de aandelen vervreemd via een aandelentransactie. Dan is er toch ook een belastingheffing?

Ja! Dan zijn de vervreemdingsvoordelen (verkoopprijs minus verwervingsprijs van aandelen) onmiddellijk belast. Dit is echter geen heffing vennootschapsbelasting maar een heffing inkomstenbelasting: 25% in Box 2.

Als Piet een Holding had gehad en hij onmiddellijk na de verkoop van de aandelen ROS BV de opbrengst naar privé wil halen dan zou Piet deze heffing inkomstenbelasting ook worden opgelegd.

Dus als Piet de verkoopwinst naar privé wil halen moet hij, ongeacht of hij de aandelen houdt via een holding of direct, rekening houden met een heffing van 25% inkomstenbelasting Box 2.

Het voordeel van het houden van aandelen via een holding is dus dat Piet ‘het overbrengen naar privé’ zelf kan bepalen/plannen. Ook kan hij eventueel vanuit zijn Holding weer nieuwe investeringen doen.

©BBO&F